Uyak (Kafiye) ve Redif

Uyak (Kafiye) ve Redif,Uyak (Kafiye) ve Redif Nedir,Uyak (Kafiye) ve Redif Hakkında Bilgi,,Uyak (Kafiye) ve Redif Örnekleri

Uyak (Kafiye) ve Redif

Nazımda dize sonlarındaki ses benzerliğine uyak denir.

Uyak örneği

Gurbet o kadar acı
Ki, ne varsa içimde,
Hepsi bana yabancı,
Hepsi başka biçimde.

Kemallettin Kamu

Yukarıdaki dörtlükte dize sonlarında geçen ”acı, yabancı” sözcükleri arasında ses benzerliği bulunmaktadır. Aynı şekilde ”içim, biçim” sözcükleri de ses bakımından bir birine benzemektedir. Burada olduğu gibi, ses bakımından benzeyen sözcüklere uyak (kafiye) denir. ”İçimde”, biçimde sözcüklerinde ”-de” ekleri dize sonunda aynen tekrar edilmekte ve aynı görevi görmektedir.

Dize sonlarında aynen tekrar edilen ve aynı görevi gören ek, takı ve sözcüklere de redif adı verilir.

Redif örnekleri

Aramıza kesti dumanlı dağlar
Tepesinden aşan yollar yücedir
Artıyor efkarım yine bu çağlar
Bilmiyorum nazlı yarim nicedir.

Aşık Veysel

Yukarıdaki dörtlükte ”dağlar, çağlar” sözcüklerinde dağ, çağ sözcükleri kendi aralarında uyaklıdır. Bu sözcüklerdeki -lar çokluk eki aynı görevi üstlendikleri için rediftir.

”Yücedir, nicedir” sözcüklerinde de yüce, nice uyaklı; -dır ekleri ise rediftir.

Türk Şiirinde Uyak, Seslerine Ve Düzenlerine Göre İkiye Ayrılarak İncelenir.

1- Seslerine Göre Uyak

Yarım Uyak: Dize sonlarındaki ses benzerliği tek sese dayanıyorsa bu uyağa yarım uyak denir.

Yarım uyak örnekleri

Yürü bre Dadaloğlu’m yürü git
Dertli dertli Çukurova yolun tut
Bunda suçun varsa Hak’a tövbe et

Dadaloğlu

Yukarıdaki parçada ”git, tut, et” sözcüklerinde ses benzerliği, t sesine dayanmaktadır. Bu tür uyağa yarım uyak adı verilir.

Tam Uyak: Ses benzerliği bir ünlü ve bir ünsüz harfe dayanıyorsa buna tam uyak denir.

tam uyak örnekleri
Dedem koynunda yattıkça benimsin ey güzel toprak
Neler yapmış bu millet, en yakın tarihe bir sor bak.
Süleyman Nazif

Orhan zamanından kalma bir duvar
Onunla bir yaşta ihtiyar çınar
Ahmet Hamdi Tanpınar

Zengin uyak: Dizelerin sonundaki ses benzerliği iki sesten daha fazla ise buna zengin uyak denir.

zengin uyak örnekleri
Bastığın yerleri toprak diyerek geçme tanı
…
Verme dünyaları alsan da bu cennet vatanı
Mehmet Akif Ersoy

Bir zafer müjdesi burda her isim
Yekpare bir anda gün, saat, mevsim
Ahmet Hamdi Tanpınar

Tunç uyak: Uyaklı olan sözcüklerden biri diğerinin içerisinde aynen tekrar ediliyorsa buna tunç uyak denir. Tunç uyak, zengin uyağın bir çeşididir ve bize Fransız edebiyatından geçmiştir.

Tunç uyak örnekleri
Gel ey mahbube Çin’den
O şirin köşk içinden
Yahya Kemal Beyatlı

Cinaslı uyak: Dize sonlarında yazılışları ve söylenişleri aynı, anlamları ayrı (farklı) olan sözcüklere cinaslı uyak denir. Cinaslı uyak, özellikle cinaslı manilerde kullanılır.

Cinaslı uyak örnekleri
Asmaya

Niçin kordun a bülbül
Kapımdaki asmaya
Ben yarimden ayrılmam
Götürseler asmaya
Mani

2- Düzenlerine Göre Uyak (Uyak Örgüsü, Uyak Düzeni)

a. Düz uyak (a a a a): Nazım birimindeki dizeler kendi aralarında uyaklanmışlarsa buna düz uyak denir.

düz uyak örnekleri
Çümkü bildi kim olduğunu Leyli a
Ruhsarına aktı eşk seyli a

Ben ezelden beridir hür yaşadım hür yaşarım a
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış, şaşarım a
Kükremiş sel gibiyim bendimi çiğner aşarım a
Yırtarım dağları enginlere sığmam taşarım a
Mehmet Akif Ersoy

b- Sarma uyak (a b b a): Birinci ile dördüncü, ikinci ile üçüncü dizeler kendi aralarında uyaklanmışsa buna sarma uyak denir.

sarma uyak örnekleri
Her şey yerli yerinde havuz başında servi a
Bir dolap gıcırdıyor uzaklarda durmadan b
Eşya aksetmiş gibi tılsımlı bir uykudan b
Sarmaşıklar ve böcek sesleri sarmış evi a
Ahmet Hamdi Tanpınar

c- Çapraz uyak (a b a b): Birinci ile üçüncü dize, ikinci ile dördüncü dizenin kendi aralarında uyaklanmasına çapraz uyak denir.

çapraz uyak örnekleri
Hafız’ın kabri olan bahçede bir gül varmış a
Yeniden her gün açarmış kanayan rengiyle b
Gece bülbül ağaran vakte kadar ağlarmış a
Eski Şiraz’ı Hayal ettiren ahengiyle b
Yahya Kemal Beyatlı