Türkiye’nin Başlıca Dağları

Türkiye’nin Dağları, Türkiye’de Bulunan Volkanik Dağlar, Türkiye’de Bulunan Kıvrımlı Dağlar, Türkiye’de Bulunan Kırıklı Dağlar

Türkiye’nin Başlıca Dağları

Türkiye’de en geniş alan kaplayan yer şekillerinden biride dağlardır, iç kuvvetlerin etkisiyle oluşan ve çevre­sine göre daha yüksekte olan yerşekillerine dağ denir.

Ülkemizde dağların büyük bir kısmı orojenik hareket­ler sonucu oluşmuş kıvrımlı ve kırıklı yapıdaki dağlar­dır. Bir kısmıda volkanizma sonucu oluşmuş volkanik dağlardır. Oluşumlarına göre dağlar iki gruba ayrılır:

1)- Orojenik Hareketlerle Meydana Gelen Dağlar

Orojenik hareketler dağ oluşum hareketleridirler. Tür­kiye’de orojenik hareketlerle oluşmuş dağlar iki gru­ba ayrılır.

a)- Kıvrımlı Dağlar

Yeryüzünde aşındırılan malzemeler deniz ve okyanus tabanlarında (jeosenklinallerde) birikerek tortul taba­kaları oluşturur. Bu alanlardaki tortullar kıtaların birbi­rine yaklaşmaları ile yan basınçlara uğrayarak kıvrılır yada kırılırlar. Jeosenklinallerdeki tortulların esnek ya­pıda olanları kıvrılırken sert yapıda olanları kırılır. Kıv­rılma sonucunda yüksekte kalan kısımlarına antikli- nal, çanak gibi çukurlaşan kısımlarına da senklinal denir.

Türkiye’de en önemli kıvrım dağları Kuzey Anado­lu Dağları ve Toroslar‘dır. Bu dağlar Alp-Himalaya dağ kuşağı içindedir.

b)- Kırık Dağları

Tortulanma alanlarında biriken tabakaların bir kısmı ise esnek olmadığı için orojenik hareketler sırasında kıvrılamaz ve kırılır. Böylece çeşitli kırıklar (faylar) mey­dana gelir. Faylar boyunca yükselen yerlere horst, al­çalan yerlere ise graben adı verilir. Ege Bölgesinde­ki dağlar bu şekilde oluşmuş horstlardır.

Kuzeyden güneye doğru Madra Dağı, Yunt Dağı. Boz Dağlar, Aydın Dağları olarak sıralanır. Bu dağlar arasındaki çöküntü hendekleri (graben) de Bakırçay. Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes çukurlarıdır.

2)-  Volkanik Dağlar

Yerin iç kısmındaki kızgın magmanın yerkabuğunun zayıf, çatlak veya kırık yerierinden yeryüzüne çıkması veya yeraltındaki bazı boşluklarda birikmesine volka- nlzma denir. Bu olay sonucunda değişik yerşekilleri oluşur. Volkanizma sırasında çeşitli gazlar, katı mad­deler yeryüzüne çıkar. Lavlar yeryüzüne çıkarak so­ğuyup katılaşarak üst üste yığılır ve volkan konilerini oluşturur. Bu şekilde oluşan volkan konileri tek tek dağlar ya da tepeler şeklindedir.

Türkiye’nin önemli volkanik dağları Doğu ve İç Ana­dolu bölgelerinde kuzeydoğu-güneybatı yönünde bir hat üzerinde sıralanmıştır.

♦ Doğu Anadolu Bölgesi’nde volkanik faaliyetler çok geniş alanlarda etkili olmuştur. Burası lav akıntıları ve volkan konileri bakımından en zengin bölgemizdir. Başlıca volkanik dağlar; Ağrı, Tendürek, Süphan ve Nemrut Dağı’dır.

NOT:Ağrı Daği, yılın büyük bir bölümünde karla kaplı olmasına rağmen, su kaynaklarından oldukça yoksundur. Bunun nedeni dağ yamaçlarını oluş¬turan çok parçalı ve çatlaklarla dolu olan volka¬nik arazinin yağmur ve eriyen kar sularını derin¬lere sızdırmasıdır. Ağrı Dağı’nın bir özelliği de ormanlık alana sahip olmamasıdır.

♦ İç Anadolu Bölgesi’ndeki genç volkanlar bölgenin güneyinde y’er alır. Bu volkanlar, bir kırık hattı üze­rinde yer alır. Bu volkanik dağlar sırasıyla Erciyes, Melendiz, Hasandağı, Karacadağ ve Karadağ’dır. Erciyes bölgenin en yüksek dağıdır.

Erciyes Dağı‘nın doruk kesimlerinde buzullar yer alır. Bu dağ başta Kayseri ve Develi ovaları ol­mak üzere çevresi için bir su deposu görevi ya­par. Erciyes aynı zamanda yurdumuzun başlıca kayak ve kış turizmi merkezleri arasındadır. Bu dağdan çıkan volkanik malzemeler Nevşehir, Ür­güp, Göreme çevresinde geniş alanlara yayıl­mış, sel sulan ve rüzgâr etkisiyle zamanla aşına­rak peribacalarını oluşturmuştur.

Güneydoğu Anadolu’nun tek volkanik kütlesi Kara- cadağ’dır. Yükseltisi fazla olmamakla beraber çı­kan lavlar çok akıcı olduğu için geniş bir alana ya­yılmış ve lav platosu oluşmuştur.

♦ Batı Anadolu’da volkanizma daha çok Kula ve Me­nemen çevresinde etkili olmuştur. Kula çevresinde­ki volkanik arazide sayıları 70’i bulan irili ufaklı genç volkan konisi bulunmaktadır.

Bunların dışında Karadeniz Bölgesi’nde Köroğlu ve Kaçkar Dağları çevresinde, Akdeniz Bölgesi’nde Cey­han, Hassa ve Göller yöresi çevresinde yer yer volka­nik araziler görülür.