Türkiye’de Yeryüzü Şekilleri Nasıl Oluşmuştur?
|Türkiye’de Yeryüzü Şekilleri Nasıl Oluşmuştur?
Türkiye’de Yer Şekillerinin Oluşumu, Türkiye’nin Yer Şekillerinin Oluşumu, Türkiye’nin Yer Şekilleri Hakkında Kısa Bilgi, Türkiye’de Yer Şekillerinin Oluşumu İle İlgili Bilgi, Coğrafya Türkiye’de Yer Şekillerinin Oluşumu, Türkiye’nin Yer Yüzü Şekilleri Nasıl Oluşmuştur?
TÜRKİYE’DE YER ŞEKİLLERİNİN OLUŞUMU
Türkiye’de yeryüzü şekilleri iç ve dış kuvvetlerin karşılıklı etkileşimi sonucu oluşmuştur. Ancak bu oluşum henüz tamamlanmamış, günümüzde de devam etmektedir. iç kuvvetler tarafından iskeleti kurulmuş bulunan Türkiye’nin yer şekilleri, dış kuvvetler tarafından yavaş yavaş değiştirilmektedir.
İç kuvvetler; tektonik hareketler, volkanizma ve deprem gibi olayları doğuran ve kaynağını yerin derinliklerindeki mağmadan alan güçlerdir.
Tektonik ve volkanik olaylar hızla gelişir ve büyük yerşekillerini oluştururlar. Dış kuvvetler ise akarsu, buzul, rüzgâr dalga gibi aşındırıcı güçlerdir. Bunlar yüksek yerleri aşındırıp, çukur yerleri doldurarak yeryüzünü düzleştirmeye çalışır. Dış kuvvetler, iç kuvvetlere oranla yeryüzünü çok daha yavaş şekillendirirler.
Dünya, bugünkü şeklini alıncaya kadar çeşitli evrelerden geçmiştir. Birbirinden farklı bu evrelerden her birine jeolojik devir denir. Jeolojik devirlerin ayrılmasında önemli yerkabuğu olayları etkili olmuştur. Bu devirlere ait bilgiler tortul tabakalar arasında bulunan fosillerden elde edilmektedir.
Konumu itibariyle hareketli bir tektonik kuşakta yer alan ülkemizde tüm jeolojik devirlere ait araziler ve kaya grupları bulunmaktadır. Bu yüzden maden çeşitliliği fazladır. Örneğin Zonguldak’taki taşkömürü yatakları I. jeolojik zamanda, linyit, petrol, tuz ve bor yatakları ise III. jeolojik zamanda oluşmuştur.
Dünya’da çok az bulunan platin, kobalt, titanyum gibi birkaç maden dışında yurdumuzda her çeşit maden yatağı tespit edilmiştir.
Türkiye’de yeryüzü şekillerinin oluşumu bakımından en önemli devir III. jeolojik zamandır. Çünkü Alp oro- jenezi ile birlikte Toroslar ve Kuzey Anadolu dağları bu dönemde oluşmuştur.
Ülkemiz bugünkü görünümünü ise IV. jeolojik zamanda kazanmıştır.
O dönemde Ege Denizi’nin yerinde bulunan Egeit karası çökmüş, Akdeniz’in sularının bu alanı işgal etmesiyle Ege Denizi oluşmuştur. İstanbul ve Çanakkale boğazlarının oluşması ile de Akdeniz’in suları Karadeniz’e karışarak başlangıçta tatlı olan Karadeniz’in sularını tuzlulaştırmıştır. Doğu Anadolu’daki volkanik dağlar oluşmuştur. Ayrıca sık sık iklim değişiklikleri ve buzul devirleri yaşanmış böylece Doğu Anadolu’daki yüksek alanlar buzullaşmaya uğramıştır.
Bütün bu jeolojik devirler sonrasında, Türkiye’nin yeryüzü şekillerinde şu genel özellikler ortaya çıkmıştır:
♦ Türkiye oldukça yüksek bir ülkedir. Ortalama yükseltisi 1132 m’dir.
♦ Türkiye’de yüksek ova ve platolar geniş yer kaplar. Bunun sebebi uzun bir aşınım döneminden sonra ülkemizin 4. zaman başlarında toptan yükselmesidir.
Türkiye’nin yükseltisi batıdan doğuya doğru ve kıyılardan iç kesimlere doğru gidildikçe artar. Bu durum akarsuların akış hızları ve enerji potansiyellerinin yüksek olmasını etkilemiştir.
■ Türkiye’deki dağlar genelde doğu-batı doğrultusunda uzanır. Bunun nedeni Alp-Himalaya kıvrım sisteminin genel uzanışı ile ilgilidir.
■ Dağlar kuzeyde ve güneyde kıyıya paralel, batıda ise kıyıya dik uzanmaktadır.
■ Türkiye genç ve hareketli bir kuşak üzerinde yer alır.
■ Türkiye kuzey ve güneyden sıradağlarla çevrilmiştir. Bu özellik iç kesimlerde kapalı havzaların oluşmasına sebep olmuştur.
■ Türkiye’de yüzey şekilleri kısa mesafelerde değişiklik gösterir. Bu durum iklim ve ve bitkiörtüsünün çeşitliliğine sebep olmuştur.