Türkiye’de Yeryüzü Şekilleri Nasıl Oluşmuştur?

Türkiye’de Yer Şekillerinin Oluşumu, Türkiye’nin Yer Şekillerinin Oluşumu, Türkiye’nin Yer Şekilleri Hakkında Kısa Bilgi, Türkiye’de Yer Şekillerinin Oluşumu İle İlgili Bilgi, Coğrafya Türkiye’de Yer Şekillerinin Oluşumu, Türkiye’nin Yer Yüzü Şekilleri Nasıl Oluşmuştur?

TÜRKİYE’DE YER ŞEKİLLERİNİN OLUŞUMU

Türkiye’de yeryüzü şekilleri iç ve dış kuvvetlerin kar­şılıklı etkileşimi sonucu oluşmuştur. Ancak bu oluşum henüz tamamlanmamış, günümüzde de devam et­mektedir. iç kuvvetler tarafından iskeleti kurulmuş bu­lunan Türkiye’nin yer şekilleri, dış kuvvetler tarafından yavaş yavaş değiştirilmektedir.

İç kuvvetler; tektonik hareketler, volkanizma ve dep­rem gibi olayları doğuran ve kaynağını yerin derinlik­lerindeki mağmadan alan güçlerdir.

Tektonik ve volkanik olaylar hızla gelişir ve büyük yerşekillerini oluştururlar. Dış kuvvetler ise akarsu, bu­zul, rüzgâr dalga gibi aşındırıcı güçlerdir. Bunlar yük­sek yerleri aşındırıp, çukur yerleri doldurarak yeryü­zünü düzleştirmeye çalışır. Dış kuvvetler, iç kuvvetlere oranla yeryüzünü çok daha yavaş şekillendirirler.

Dünya, bugünkü şeklini alıncaya kadar çeşitli evreler­den geçmiştir. Birbirinden farklı bu evrelerden her bi­rine jeolojik devir denir. Jeolojik devirlerin ayrılmasın­da önemli yerkabuğu olayları etkili olmuştur. Bu de­virlere ait bilgiler tortul tabakalar arasında bulunan fo­sillerden elde edilmektedir.

Konumu itibariyle hareketli bir tektonik kuşakta yer alan ülkemizde tüm jeolojik devirlere ait araziler ve kaya grupları bulunmaktadır. Bu yüzden maden çeşit­liliği fazladır. Örneğin Zonguldak’taki taşkömürü ya­takları I. jeolojik zamanda, linyit, petrol, tuz ve bor yatakları ise III. jeolojik zamanda oluşmuştur.

Dünya’da çok az bulunan platin, kobalt, titanyum gi­bi birkaç maden dışında yurdumuzda her çeşit ma­den yatağı tespit edilmiştir.

Türkiye’de yeryüzü şekillerinin oluşumu bakımından en önemli devir III. jeolojik zamandır. Çünkü Alp oro- jenezi ile birlikte Toroslar ve Kuzey Anadolu dağları bu dönemde oluşmuştur.

Ülkemiz bugünkü görünümünü ise IV. jeolojik za­manda kazanmıştır.

O dönemde Ege Denizi’nin yerinde bulunan Egeit ka­rası çökmüş, Akdeniz’in sularının bu alanı işgal etme­siyle Ege Denizi oluşmuştur. İstanbul ve Çanakkale boğazlarının oluşması ile de Akdeniz’in suları Karade­niz’e karışarak başlangıçta tatlı olan Karadeniz’in su­larını tuzlulaştırmıştır. Doğu Anadolu’daki volkanik dağ­lar oluşmuştur. Ayrıca sık sık iklim değişiklikleri ve buzul devirleri yaşanmış böylece Doğu Anadolu’daki yüksek alanlar buzullaşmaya uğramıştır.

Bütün bu jeolojik devirler sonrasında, Türkiye’nin yeryüzü şekillerinde şu genel özellikler ortaya çık­mıştır:

♦ Türkiye oldukça yüksek bir ülkedir. Ortalama yük­seltisi 1132 m’dir.

♦ Türkiye’de yüksek ova ve platolar geniş yer kaplar. Bunun sebebi uzun bir aşınım döneminden sonra ülkemizin 4. zaman başlarında toptan yükselme­sidir.

Türkiye’nin yükseltisi batıdan doğuya doğru ve kı­yılardan iç kesimlere doğru gidildikçe artar. Bu durum akarsuların akış hızları ve enerji potansiyellerinin yüksek olmasını etkilemiştir.

■ Türkiye’deki dağlar genelde doğu-batı doğrultu­sunda uzanır. Bunun nedeni Alp-Himalaya kıvrım sisteminin genel uzanışı ile ilgilidir.

■ Dağlar kuzeyde ve güneyde kıyıya paralel, batıda ise kıyıya dik uzanmaktadır.

■ Türkiye genç ve hareketli bir kuşak üzerinde yer alır.

■ Türkiye kuzey ve güneyden sıradağlarla çevrilmiş­tir. Bu özellik iç kesimlerde kapalı havzaların oluş­masına sebep olmuştur.

■ Türkiye’de yüzey şekilleri kısa mesafelerde deği­şiklik gösterir. Bu durum iklim ve ve bitkiörtüsü­nün çeşitliliğine sebep olmuştur.