ONTOLOJİ NEDİR?
Ontoloji: Varlık ya da varoluş ile bunların temel kategorilerini araştıran, gerçekliğin yapısını ve doğasını açıklamaya çalışan felsefî disiplin.
Paradigma tartışmaları genellikle araştırmacıların benimsedikleri ontolojik ve epistemolojik tutumlardaki farklılıklardan kaynaklanmaktadır. Ontoloji yani varlık bilim, bizim gerçek ya da varlık hakkındaki varsayımlarımızla alakalıdır. Bizim dışımızda, bizden bağımsız bir gerçeklik olup olmadığı sorusuna cevap bulmaya çalışır. Bu soru çok felsefi gibi görünse de aslında gündelik hayatımızda doğal gerçeklikler olarak gördüğümüz pek çok şeyin insanlar olmasaydı hiçbir zaman varlık kazanamayacaklarını düşündüğümüzde bir anlam kazanmaktadır. İnsanlığın değiştiremediği çok az tabiat varlığı dışında otomobil, para, okul gibi pek çok teknolojik veya sosyal gerçeklik insanlar olmasaydı olmayacaktı. Bu durum aynı zamanda doğru veya yanlış olarak nitelendirdiğimiz pek çok yargıyı da tartışmaya açmaktadır. Doğru, gerçek hakkındaki gerçeğe uygun bilgi olarak tanımlanmaktadır. Bu durumda gerçekliğin bizim dışımızda bir varlık olup olmaması neyin doğru neyin yanlış kabul edileceğini de etkileyecektir. Örneğin, “Bir örgütü yönetmenin en doğru yolu nedir?’ sorusunun cevabı ontolojik kabullerle yakından ilişkilidir.
Ontolojik açıdan birbirine zıt iki farklı tutum bulunmaktadır: Gerçekçilik ve nominalizm. Gerçekçilik insandan bağımsız bir gerçekliğin var olduğunu, insanın ancak bu gerçekliği keşfedebileceğini ama değiştiremeyeceğini varsaymaktadır. Türkçede adcılık olarak da isimlendirilen nominalizm ise insandan bağımsız bir gerçekliğin bulunmadığını, gerçeklerin insanlar tarafından onlara verilmiş adlardan ibaret olduğunu kabul etmektedir. Bir insan neye gerçek derse gerçek o olmaktadır. Bu çerçevede nominalizm asında gerçek diye bir şey olmadığı anlamına da gelmektedir. Gerçekçilik ve nominalizmin arasını bulmaya çalışan bir yaklaşım ise etkileşimciliktir. Etkileşimcilik de insandan bağımsız bir gerçeklik olduğunu kabul etmez. Ancak insanların kendi aralarında etkileşimde bulunarak belli bazı gerçeklikler üzerinde anlaşabileceklerini kabul eder. Bu anlamda gerçeklik insanlar tarafından sosyal olarak inşa edilmektedir. Bu ünitenin sonunda sosyal inşâ konusunda bir okuma parçası bulunmaktadır.
Ontoloji tartışmaları aynı zamanda örgüt-çevre tartışmalarıyla da ilişkilidir. Nominalist ontolojik yaklaşım aktörlerin örgütleri kendi iradelerine uygun biçimde yönetebileceklerini varsayarken, gerçekçi ontolojik yaklaşım aktörlerin eylemlerini çevreye en uyumlu örgütsel yapıyı keşfetmeye çalışmakla sınırlandırır.
