Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması) Nedir?

Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması) Nedir?,Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması),Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması) Hakkında Bilgi,Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması) Çeşitleri

Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması) Nedir?

Bir sözü benzetme amacı gütmeden başka bir söz yerine kullanma sanatına “mecaz-ı mürsel” denir. Mecaz­ı mürsel sanatı, günümüzde “ad aktarması” ya da “düz değişmece” sözleriyle de karşılanmaktadır.
– Ya gördüm mü, kafan aynı kafa! “Hoca rahmetli” dedin, öyle giriştindi lâfa. -Evet, oğlum, Hoca sevmezdi, bilirdim, saray’ı, Amma sövmezdi de hoşlanmadığından dolayı.
Mehmet Akif Ersoy
Şair burada “saray’ı” sözcüğüyle mercaz-ı mürsel yap­mıştır. Saray sözüğüyle anlatılmak istenen, o zamanki yöneticilerdir. İşte bu şekilde benzetme amacı olma­dan bir sözcüğün başka bir söz yerine kullanılmasına mecaz-ı mürsel denir. Mecaz-ı mürselde iki söz arasın­da türlü ilişkiler bulunabilir.
Parça – bütün ilişkisi: Bir şeyin parçası söylenir, bütünü anlatılmak istenir.
Suhulet, Üsküdar’a yanaştı.
Bu cümlede Üsküdar sözcüğüyle mecaz-ı mürsel sanatı yapılmıştır. Üsküdar bir ilçedir. Suhulet adlı gemi onun sadece bir parçasına, iskeleye yanaş­mıştır. Burada bütün söylenmiş parça anlatılmak istenmiştir.
⦁ Neden – sonuç ilişkisi: Bir şeyin nedeni söylenir, sonucu anlatılmak istenir.
Tarlalarımıza bereket yağıyor.
Burada “bereket” sözcüğüyle anlatılmak istenen yağmurdur. Yani bereket sözcüğü “yağmur” yerine kullanılmıştır. Bilindiği gibi yağmur yağınca bol ürün elde edilir. Bir bakıma bol ürün elde edilmesi­nin nedeni yağmurdur. O hâlde, yağmur ve bereket sözcükleri arasında bir neden-sonuç ilişkisi vardır.
⦁ Özel – genel ilişkisi: Özel bir durum söylenip ge­nel bir durum anlatılmak istenir.
Yokuşu çıkarken, altımdaki hayvan birden tökezledi.
Bu cümlede geçen “hayvan” sözcüğüyle anlatıl­mak istenen “af’tır. Genel bir isim söylenmiş, daha özel bir isim anlatılmak istenmiştir.
⦁ Yer-yönetim ilişkisi: Bir yer söylenip yönetim anlatılmak istenir.
Ankara, Kıbrıs konusunda yeni bir karar aldı.
Bu cümlede geçen “Ankara” sözüyle anlatılmak is­tenen, hükümet, yani yönetimdir. Burada yer söy­lenmiş yönetim kastedilmiştir.
⦁ Yön-medeniyet ilişkisi: Yön söylenip bir mede­niyet anlatılmak istenir.
Batı, insan haklarını her şeyin üstünde tutuyor.
Bu cümlede geçen “Batı” sözcüğüyle anlatılmak istenen “Batı medeniyeti, Batı uygarlığadır. Dolayı­sıyla burada yön ismiyle bir medeniyet anlatılmak istenmiştir.
⦁ Sanatçı-yapıt ilişkisi: Sanatçı söylenip yapıtı ve­ya yapıtları anlatılmak istenir.
Yahya Kemal’i okumayan bir kişinin Türk şiiri hak­kında eksik olduğunu düşünürüm ben.
Bu cümlede “Yahya Kemal” sözüyle onun şiirleri, yani eserleri kastedilmiştir. Burada sanatçı söylen­miş, onun yapıtları anlatılmak istenmiştir.
⦁ İç-dış ilişkisi: Bir şeyin, içindeki söylenip dışın­daki anlatılmak istenir.
Bu araba, Antalya’ya gidinceye kadar bir depoyu ancak bitirdi.
Bu cümlede geçen “depo” sözüyle anlatılmak iste­nen deponun içindeki “benzin” ya da “vakıftır. Dış­taki varlık söylenmiş içteki anlatılmak istenmiştir.
Sultanahmet Camisi’nde, ayaklarını çıkarmadan içeri girenleri bir görevli uyarıyordu.
Bu cümlede geçen “ayaklarını” sözüyle anlatılmak istenen, “ayakkabıdır. Burada bir şeyin içindeki söylenmiş, dışındaki anlatılmak istenmiştir.
Yer – halk ilişkisi: Bir yer söylenip orada yaşayan halk anlatılmak istenir.
Ve böylece, bin dereden su getirdi İstanbul’dan gelen zevat
Sivas, mandayı kabul etmedi fakat
Nazım Hikmet Ran
Burada “Sivas” sözcüğüyle anlatılmak istenen Si­vas halkıdır. Dolayısıyla yer söylenmiş, halk anlatıl­mak istenmiştir.
Nicelik ilişkisi: Bir varlık, niceliği söylenerek anla­tılmak istenir.
Bu şirketi on milyona mı almış?
Bu cümlede “on milyon” sözcüğüyle mecaz-ı mür­sel yapılmıştır. Burada anlatılmak istenen on mil­yon liradır. Ancak asıl anlatılmak istenen sözcük onun niceliği söylenerek anlatılmıştır.
Nitelik ilişkisi: Bir varlığın niteliği söylenerek o varlığın kendisi anlatılmak istenir.
Öğretmen çalışkanlara birer kalem hediye etti.
Bu cümlede kalem hediye edilen kişiler öğrenciler­dir. Çalışkanlık onların bir niteliğidir. Nitelik söyle­nerek asıl unsur anlatılmak istenmiştir.