Amel Defteri Kısaca Nedir?

Kur’an’da kitâb ve suhuf adlarıyla ge­çen amel defterine kitâbü’l-a’mâl, sahî- fetü’l-a’mâl de denir. Kur’ân-ı Kerîm’in belirttiğine göre insanın dünyada be­nimsediği inanç ve işlediği bütün fiiller tesbit edilmiş olup kıyamet gününde bir kitap halinde kendisine sunulacak: oku­ma bilen ve bilmeyen herkesten kendi kitabını okuması istenecektir (bk. el-İsrâ 17/13-14) “Kirâmen Kâtibîn”, “hafaza”, “rusül”, “rakîb-atîd” adlarıyla anılan me­leklerin yazıp kaydettikleri (bk. el-En’âm 6/61; el-Enbiyâ 21/94; Kâf 50/18; ez- Zuhruf 43/80) bu kitap, cennete girecek olan ashâbü’l-yemîn’e sağ taraftan, cehenneme atılacak olan ashâbü’ş-şi- mâPe ise soldan veya arkadan verile­cektir (bk. el-Hâkka 69/19, 25; el-İnşikâk 84/7, 10) Amel defterini sağdan alan “yüzleri parlak zümre” sevinip umduğu­na kavuşacak, soldan veya arkadan alan “bedbaht zümre” ise başına gelecek fe­lâketi anlayarak yok olmayı isteyecektir (bk. el-Hâkka 69/18-26; el-İnşikâk 84/ 6-12). Amel defterini okumak için oku­ma yazma bilmek gerekmeyecek, herkes Allah’ın ilhamıyla defterini okuyacaktır. Amel defteri ile ilgili olarak Kur’an’da açıklanan hususlardan biri de günahkâr­lara ait kitapların siccîn*de, iyilere ait olanlarınsa illiyyîn*de bulunacağıdır. Siccîn de illiyyîn de hatalardan arınmış, tahriften uzak, yazıları bozulup silinmez bir sicilde kayıtlı kitaplardan ibarettir. Bazı müfessirler bu iki kelimeden ha­reket ederek, ayrıca İsrâ sûresinin 13. âyetini de dikkate alarak amel defteri­nin insanın kendi özünde bulunduğunu ve amellerin insan üzerinde bıraktığı iz ve tesirlerle korunduğunu söylemişler­dir (bk. Fahreddin er-Râzî, XX, 167-170). Fussılet sûresinde (41/20-22) kulakla­rın, gözlerin ve derilerin, Yâsîn sûresin­de de (36/65) kıyamet günü ağızların mühürlenip ellerin ve ayakların insanın işlediği fiiller hakkında şahitlik yapaca­ğının bildirilmesi, amel defteriyle ilgili bu yorumu teyit eder mahiyettedir.

Müfessirler Kur’an’da zikredilen kitap ve suhufun, insan ömrünün muhasebe­sinin yazılı bulunduğu defter mânasını ifade ettiği gibi kişinin hesabının görül­düğünü bildiren bir belge anlamına ge­lebileceğini de belirtirler. Mu’tezile’nin çoğunluğu ve sonraki (müteahhir) Eşa- riyye âlimleri amel defterini, Allah’ın, in­sanların iyilik ve kötülükleri hakkındaki bilgisi şeklinde yorumlamışlar, Mâtürî- diyye ile Selefiyye’nin tamamı ve Eş’a- riyye ile Mu’tezile’nin bir kısmı ise key­fiyeti ve mahiyeti bilinemeyen bir amel defterinin varlığını kabul etmişlerdir.